De bibliotheek in Zutphen is een van de mooiste openbare bibliotheken van Nederland. Je merkt het aan vrijwel iedereen die voor het eerst de Broederenkerk betreedt. Weinigen kunnen het wow!-gevoel onderdrukken. Onder hen mijn Amsterdamse zus, bibliothecaris van beroep: „Een bibliotheek in een kerk, waar vind je zoiets…”, zei ze. Eh, nou: in de Walburgiskerk, óók Zutphen. Daar bevindt zich sinds de middeleeuwen de Librije, een imposante verzameling dikke, maar niet uitleenbare boeken. Het was in 1980 een geweldig idee om de openbare bibliotheek eveneens in een kerk te vestigen. Zó zet je een stad op de kaart.
B en W maakten donderdag bekend dat ze de bibliotheek willen sluiten. Het is een van de opvallendste onderdelen van de bezuinigingsoperatie van 12 miljoen euro die de gemeente te wachten staat.
Een journalist die schrijft over de plaats waar hij woont is een beetje een gespleten persoonlijkheid. Wat ik zelf echt ergens van vind, heb ik vrijwel altijd voor me gehouden. De journalistieke blik is vereist en die komt niet per se overeen met de persoonlijke. Maar in dit geval wel. Hier bij wijze van uitzondering mijn primaire reactie als bewoner en als journalist: ‘De bibliotheek weg uit Zutphen? Dat nooit!’
Het is namelijk niet alleen dat de bibliotheek uit de kerk weg moet, ze wordt met pek en veren de stad uitgejaagd. Weg ermee, weg met die boeken.
B en W willen de bibliotheek in Warnsveld wel behouden. Natuurlijk! Een dorp als Warnsveld verdient een bieb (ook handig voor bewoners van de aangrenzende Zutphense wijk Leesten). Ook omdat een bibliotheek meer is dan alleen een verzameling boeken. Dat was altijd al zo (het synoniem is niet voor niets ‘leeszaal’), maar in het computertijdperk is dat alleen nog maar sterker geworden. Bibliotheken zijn centra van taalgerichte beleving. In interviews met medewerkers van de bibliotheek – Zutphen én Warnsveld – heb ik het er vaker over gehad dat de journalist en de bibliothecaris voor een deel dezelfde belangen hebben. We hebben hetzelfde publiek: de lezers.
Goed, er staat een plan tegenover: het Stedelijk Museum en de Broederenkerk moeten samen het nieuwe ‘culturele hart’ van Zutphen gaan vormen. Misschien komt Museum Henriette Polak wel in de kerk waar nu de bibliotheek huist. Dan wordt het een van de mooiste musea van het land.
Op de eerste kerntakendiscussieavond van de gemeenteraad begin december zei Jappie Berger (CDA): „Dan houden we het toch gewoon bij één bibliotheek, in Warnsveld?” Er was niet veel ruimte in de krant voor een stukje erover, maar dat citaat kwam erin. Ik zeg het eerlijk: omdat het zo onwaarschijnlijk klonk. Ik zag anderen in de zaal lachen: die Jappie toch, die flapt er ook maar van alles uit. Ik verbeeldde me zelfs dat ik een glimlach op de gezichten van de collegeleden ontwaarde. Wie schetst mijn verbazing dat uitgerekend dit idee door het college serieus is opgepakt? 1-0 voor Jappie, dat wel.
Dat de bibliotheek de Broederenkerk verlaat, is bijzonder spijtig, maar in tijden van bezuinigingen moet je knopen doorhakken. En onorthodoxe maatregelen zijn niet in principe verkeerd. Ze dwingen tot creativiteit en dat kan verrassende resultaten opleveren.
Maar de consequentie dat Zutphen binnenkort geen bibliotheekvoorziening (in de kerk of desnoods ergens in de buurt) meer heeft, is niet de verrassing die ik bedoel. Dat is meer een voorbeeld van het paard achter de wagen spannen.
Straks kan Zutphen zich op een hele bijzondere manier afficheren: als cultuurstad zonder openbare bibliotheek.
Dat is zo uniek, misschien komen er wel toeristen op af.
ⓒ Sander Grootendorst/de Stentor, 12 maart 2011
